Zrobiliśmy nasz pierwszy kurs online! Zapraszamy do kursu: Wykres Gantta w Excelu - https://www.subscribepage.io/gantwexcelu

W niniejszym poście przedstawiam teorię wypierania motywacji. Ma ona duże zastosowanie w dbaniu o swoją własną motywację oraz we wszystkich sytuacjach, w których chcemy w jakiś sposób wpłynąć na motywację innych osób. Możemy z niej skorzystać m.in. w pracy z zespołem, podczas samo motywowania się, w pracy jako trener, a nawet przy wychowywaniu dzieci. Ale zacznijmy od początku. Zdefiniujmy najpierw czym jest motywacja.

Motywacja

Motywacja jest to stan gotowości do podjęcia określonych działań. Wyróżnione są dwa główne rodzaje motywacji: zewnętrzna i wewnętrzna. Motywacja zewnętrzna dotyczy wzbudzenia potrzeb jednostki poprzez zastosowanie zewnętrznych narzędzi, takich jak nagrody i kary. Człowiek w tym przypadku podejmuje działania, ponieważ stara się uniknąć kar oraz chce uzyskać różne korzyści. Motywowanie zewnętrzne można zaobserwować np. w wychowaniu dzieci. Dostają one nagrodę za wykonanie dobrze zadania oraz są karane za niesubordynację. Motywacja wewnętrzna dotyczy aspektów znajdujących się w człowieku, które sprawiają, że podejmuje się on wykonania zadań. Należą do nich m.in. chęć samorealizacji, samodoskonalenia, satysfakcja z samej pracy, ciekawość, etc.

Teoria wypierania motywacji

Teoria motywacji opiera się na założeniu, że na ludzi działa nie tylko motywacja zewnętrzna, ale również wewnętrzna. Zakłada ona stałą interakcję pomiędzy motywacją zewnętrzną i wewnętrzną. Potraktowanie człowieka motywatorem zewnętrznym może wpłynąć na jego motywację wewnętrzną w dwojaki sposób: może ją zmniejszyć (efekty wyparcia) lub zwiększyć (efekt pobudzanie). Teoria głosi, że tradycyjne ekonomiczne teorie motywacji posiadają zbyt wąskie założenia dotyczące ludzkich pragnień (motywatorem jest tylko kara lub nagroda). Zewnętrzne interwencje mogą powodować wzrost (efekt pobudzenia) lub spadek (efekt wypierania) motywacji. Kluczowym pytaniem tej teorii jest: ‘’Kiedy i dlaczego zachodzi wypieranie?”. Ta teoria jest analizowana głównie pod względem relacji przełożony — pracownik.

Teoria wypierania motywacji pokazuje dwa efekty (efekt pobudzania i efekt wypierania), które są spowodowane przez motywatory zewnętrzne. Efekty zależą od postrzegania zewnętrznych motywatorów przez pracowników (wspierające lub kontrolujące):

efekt pobudzania — w przypadku, gdy pracownik postrzega motywator zewnętrzny jako wspierający, wtedy jego motywacja wewnętrzna zostaje pobudzona,
efekt wypierania — w przypadku, gdy pracownik postrzega motywator zewnętrzny jako ograniczenie jego autonomii lub ten motywator wskazuje brak niedocenienia kompetencji, lub motywacji pracownika, wtedy motywacja wewnętrzna pracownika zostaje wyparta. W przypadku kompensowania przez przewidywaną karę lub nagrodę efektu wyparcia motywator zewnętrzny wywołujący go może mieć nadal pozytywny efekt.

Zastosowanie

Teorię wypierania motywacji należy brać pod uwagę w każdej sytuacji, gdy staramy się wpłynąć na kogoś. Należy zaznaczyć, że robimy to bardzo często, nie zawsze świadomie. Z pewnością, ważne jest, aby zwrócić na nią uwagę, gdy ustalamy pensje pracowników oraz przyznajemy im nagrody czy pochwały.

Motywator zewnętrzny generujący efekt wypierania może wbrew naszym intencjom znacząco zmniejszyć efektywność pracownika. Dlatego też należy podchodzić do każdego pracownika indywidualnie, nie zapominając jednak, że pracujemy w wieloosobowych przedsiębiorstwach. Mam na myśli tutaj sytuację, gdy wiemy, że nagroda przyznana Kowalskiemu może go zdemotywować. Jednak w sytuacji, gdy miesiąc wcześniej nagrodę otrzymał Nowak, nieprzyznanie nagrody Kowalskiemu (ponieważ nagroda zdemotywuje go), spowoduje, że jego efektywność zmaleje. Poznanie pracownika ma także dużo szerszy charakter, ponieważ na jego odczucia i motywacje ma wpływ nie tylko on, czy my, ale również jego otoczenie, w tym np. jego żona. Pokazując dalej na przykładzie Kowalskiego, dla jego żony nagroda może być bardzo ważna i, mimo iż Kowalskiemu wcale nie zależało na nagrodach pieniężnych, to jego żona, widząc, że od wielu miesięcy nie jest on nagradzany finansowo, może sprawić, że jego motywacja się zmniejszy. Należy rozpoznać takie sytuacje i zależności. Jest to bardzo trudne, ale dzięki temu, możemy wykorzystać tzw. podwójną wygraną, ponieważ jeśli pracownik kieruje się motywacją wewnętrzną i uzna motywację zewnętrzną za wsparcie, to jego efektywność znacząco wzrośnie.

Sposoby i rodzaje motywowania podwładnych są bardzo skorelowane z indywidualnymi preferencjami pracowników, ich środowiskami oraz z branżą, w której pracują. Inaczej zadziałają motywatory zewnętrzne danego typu w sektorze prywatnym, inaczej w publicznym, a jeszcze inaczej w fundacjach non-profit niosących pomoc np. ubogim. Na przykład przyznanie pracownikowi wysokiej nagrody pieniężnej w fundacji niosącej pomoc ubogim może przynieść bardzo negatywne rezultaty. Może go nie tylko zdemotywować, ale również sprawić, że odejdzie on z pracy.Dlatego też zastanów się dużo wcześniej czy dany motywator pasuje do sytuacji oraz osoby i w jaki sposób może być przez niego odebrany. Postaw się na miejscu motywowanego i poszukaj najlepszego rozwiązania.

Podsumowanie

Motywacja zewnętrzna ma wpływ na motywację wewnętrzną. Możemy zewnętrznymi motywatorami wywołać na innych ludziach dwa efekty: wypierania oraz pobudzania motywacji. Zazwyczaj jesteśmy zainteresowani tylko pobudzeniem motywacji oraz unikaniem jej wypierania. To, jaki efekt wywołamy, jest zależne od wielu czynników, m.in. preferencji danej osoby, środowiska, w którym się znajduje, typu, częstotliwości i wielkości motywatora. Jeśli chcemy być efektywni w tej dziedzinie, musimy obserwować naszych podwładnych, poznać ich oraz eksperymentować ze środkami motywacji. Spróbujmy również oddać im trochę decyzyjności również w aspekcie motywowania. Możemy poprosić ich, aby pomogli nam w znalezieniu najlepszych sposobów motywowania ich. Przyniesie to pozytywne skutki nam wszystkim: nam, jako przełożonemu, ponieważ łatwiej będziemy osiągali cele postawione przed zespołem, pracownikowi, ponieważ będzie on szczęśliwszy oraz będzie bardziej zmotywowany, oraz firmie, która będzie się szybciej rozwijała.